ANLAMA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI
1. Gereksiz Sözcük Kullanılması
Anlamları aynı olan ya da biri diğerini anlamca içeren sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.
Bari hiç olmazsa yemeği yapsaydın.
Neden yüksek sesle bağırıyorsun?
Mutlu mesut olun.
Tenkit ve eleştirilere açık biri değilimdir.
Alçak sesle fısıldayarak dedikodu yapıyorlar.
MEB’den hala daha açıklama yok.
Buraya gelip yaptıklarımı kendi ağzıyla itiraf etti.
Sokaktakilerle karşılıklı selamlaştık.
Enkaz altında kalan insanlar sağ olarak kurtarıldı.
Hakkari’de hava sıfırın altında eksi on derece.
Buraya geleli yaklaşık üç yıl kadar oldu.
Yurt dışına çıkalı aşağı yukarı dört beş sene oldu
Buzlu yolda giderken az kalsın neredeyse düşüyordu.
2. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması
Anlamca birbirine ters olan ifadelerin cümle içerisinde birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.
Elbette onu görmüş olmalı.
Tam üç yıla yakın bir zamandır onun yanına gitmedim.
Kesinlikle sınavdan yüz puan almış olabilir.
Önceki derste işlenen konuyu ayrıntılı olarak özetledi.
Belki yaptığı hatanın mutlaka farkına varır.
Hemen hemen saat tam 8.00’de evden çıktık.
3. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması
Cümlede uygun yerde kullanılmayan sözcükler anlatım bozukluğuna neden olur.
Yeni eve geldim ki komşum geldi.
Ağrısız kulak delinir.
İzinsiz inşaata girmek yasaktır.
Fazla durakta durunca canı sıkılmış.
Ekrana tekrar tekrar kaza yapan aracın görüntüsü geldi.
Ben okula gitmeden yeni babamla konuştum.
Her Allah’ın günü buraya gelir.
Süt fazla dışarıda kaldığı için bozulmuştur.
Bütün işini bilen insanlara hayranım.
Maskesiz dışarı çıkmak yasaktır.
Çok başım ağrıdı.
4. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması
Yanlış anlama gelecek şekilde kullanılan sözcük anlatım bozukluğuna neden olur.
Onun bu sınavı kaybetme şansı var mı? (risk)
Bu yıl onun yüzünden sınıf birincisi oldum. (sayesinde)
İstediği şehre atanması sevinmelerine yol açtı. (sağladı)
Onlar 11 Mayıs 2018 yılında doğdu. (tarihinde)
Tırnakları çok büyümüş. (uzamış)
Dünden itibaren yağan kar durmadı. (beri)
Bu gençleri azımsamak doğru değil. (küçümsemek)
Bu köydeki kızların öğretim masraflarını üstlendi. (öğrenim)
Kendine özgün bir tarzı vardı. (özgü)
Toplum içinde her zaman çekimser. (çekingen)
Resmimizi çeker misin? (fotoğraf)
İki tablo arasındaki ayrıntıya odaklanın. (ayrım)
Yüzünü kapsayan gülümseme içimi ısıttı. (kaplayan)
Fidanlar mayıs ayında ekilecek. (dikilecek)
Herkes petrol ücretlerinin yüksekliğinden yakınıyor. (fiyat)
Fikirlerimiz arasında ayrıcalık yok değil. (ayrılık)
Kitap fiyatları epey pahalı. (yüksek)
Göllerimiz kuraklık tehlikesinde. (kuruma)
5. Anlam Belirsizliği
Kişi zamiri ile kurulan tamlamalarda uygun zamirin kullanılmaması anlatım bozukluğuna neden olur. Noktalama işaretlerini (virgül) kullanmamak da anlatım bozukluğuna neden olur.
Evini çok beğendim. (Senin evini mi, onun evini mi?)
Böyle kızacağını nereden bilebilirdim ki? (Senin kızacağını mı, onun kızacağını mı?)
İşini yapmak zorunda değilim ki. (Senin işini mi, onun işini mi?)
Okulda kardeşini gördüm. (Senin kardeşini mi, onun kardeşini mi?)
Genç doktorun söylediklerini dikkatle dinliyor. (Genç olan doktor mu yoksa başka birisi mi? Anlam belirsizliği var. Genç olanın başka birisi olduğunu belirtmek için “genç” kelimesinden sonra virgül kullanılmalı.)
Gazeteci bayanın söylediklerini yazdı. (Gazeteci bayan mı? Değil. Gazetecinin başka birisi olduğunu belirtmek için “gazeteci” kelimesinden virgül kullanılmalıdır.)
Sana babam kadar güveniyorum. (Babamı güvendiğim kadar sana güveniyorum. Babamın sana güvendiği kadar sana güveniyorum. Bu cümle iki şekilde anlaşıldığı için anlam belirsizliği vardır.)
6. Deyimlerin ve Atasözlerinin Yanlış Kullanılması
Deyimlerin ve atasözlerinin anlamına uygun kullanılmaması ya da sözcüklerin değiştirilmesi anlatım bozukluğuna neden olur. Deyimler ve atasözleri kalıplaşmıştır, hiçbir sözcük değiştirilemez, sözcüğün yerine eş anlamlısı getirilemez.
Ağaç fidanken eğilir. (Ağaç yaşken eğilir.)
Ak akçe kötü gün içindir. (Ak akçe kara gün içindir.)
Bunu başarmak için her şeyi gözden çıkardım. (göze aldım)
7. Mantık ve Sıralama Hataları
Cümlenin mantık açısından yanlış kurulması, cümledeki ifadelerin önem sırasının karıştırılması anlatım bozukluğuna neden olur.
Bırak doğan doğramayı yemek bile yapamaz. (Bırak yemek yapmayı soğan bile doğrayamaz.)
O değil sınıfı geçmek teşekkür belgesi bile alamaz. (O değil teşekkür belgesi almak sınıfı bile geçemez.)
Teklif 11’e karşı 10 oyla kabul edildi. (Teklif 10’a karşı 11 oyla kabul edildi.)
Bu kadın pansuman değil ameliyat bile yapamaz. (Bu kadın ameliyat değil pansuman bile yapamaz.)
Arkadaşlarla sık sık hatta arada bir buluşuyoruz. (Arkadaşlarla arada bir hat daha sık sık buluşuyoruz.)
Hastalık tedavi edilmezse ölüme hatta kansere neden olabilir. (Hastalık tedavi edilmezse kansere hatta ölüme neden olabilir.)
Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse ölüme hatta sara nöbetlerine yol açabilir. (Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse sara nöbetlerine hatta ölüme yol açabilir.)