FİİLDE YAPI

1.Basit Fiil:

Hiç yapım eki almayan fiillerdir. Çekim eki alabilir.                                                                                            

 gel-di-m                       bil-ecek-sin                            koş-uyor-lar                                                                                gel-e-lim                      sev-se-k                                  git-miş-ler mi

2.Türemiş Fiil:

İsim ya da fiil kök veya gövdelerine yapım eki getirilerek oluşan fiillerdir. Türemiş fiil aynı zamanda gövdedir. Çekim eki alabilirler.                                                                                                                                                                          koş-tur-muş-um                          yaz-dır-dı-k                           gör-üş-ür-üz                              baş-la-t-tı-n mı

3.Birleşik Fiil:

 a)Yardımcı Fiillerle Oluşturulan Birleşik Fiiller:

(isim +yardımcı fiil)  İsim ya da isim soylu sözcüklerle “et-, ol-, kıl-, eyle-, buyur-, yap-,…” yardımcı fiil lerin bir araya gelmesiyle oluşur. İsim ve yardımcı fiil bir araya geldiğinde herhangi bir ses olayı meydana geliyorsa bitişik, ses olayı olmuyorsa ayrı yazılır.                   yardım etmek                         mecbur kılmak                kaybolmak                          merak etmek                                fark etmek                                 zannetmek                     hissetmek

 b) Kurallı Birleşik Fiiller:

(fiil+fiil)

*Yeterlik Fiili:

Fiil kök veya gövdelerine “-ebil-” getirilerek oluşturulur.                                                                                                  Ondan daha hızlı koşabilirim. (gücü etme)                                                                                                                   Tenefüste çıkabilirsin. (izin verme)                                                                                                                                   Yağmur yağabilir. (olasılık)                                                                                                                                            Yeterlilik fiilinin olumsuzu yapılırken yeterlik fiili gücü yetmezlik, yapamama anlamı taşırsa “bil-” fiili atılır.                 Sınıfa kimse giremez. (girebilir)                                                                                                                                      Yeterlilik fiilinin olumsuzu yapılırken yeterlik fiili gücü yetmezlik, yapamama ihtimali taşırsa “bil-” fiili kullanılır.                                                                                                                                                                                                     Bunu herkes yazamayabilir. (yazabilir)

*Tezlik Fiili:

Fiil kök veya gövdelerine “-iver-” getirilerek oluşur. Çok hızlı bir şekilde gerçekleşen fiili bildirir.                                                                                                                                                                                                                                Güvercin uçuverdi.                                                                                                                                                                Bunu sen yapıver.                                                                                                                                                                Tezlik fiilinin olumsuzu yapılırken olumsuzluk eki yardımcı fiilden sonra getirildiğinde tezlik anlamı ağır basar ancak olumsuzluk eki fiilden sonra getirildiğinde önemsememe anlamı ağır basar.                                                                   Kitabı okuyuvermedi. (Tezlik anlamı)                                                                                                                                 Kitabı okumayıverdi. (önemsememe)

*Sürerlik Fiili:

Fiil kök veya gövdelerine “-edur-, -egel-, -edur-” getirilmesiyle oluşur. Fiilin belli bir süre devam ettiğini, bir anda olup bitmediğini anlatır. Bakakaldım, yazadurun, süregelmiş, söylenegelmiş…                                                                         Sürerlik fiilinin olumsuzuna çok az rastlanır. Uyuyakalmamış…

 *Yaklaşma Fiili:

Fiil kök veya gövdelerine “-eyaz-” getirilerek oluşur. Filin gerçekleşmediğini ancak gerçekleşmeye çok az kaldığını bildirir. Düşeyazdım, öleyazmış, kırılayazmış…

Yaklaşma fiilinin olumsuzu yoktur.

 c) Anlamca Kaynaşmış (Öbekleşmiş, Deyimleşmiş) Birleşik Fiiller:

İsim soylu sözcük ya da sözcüklere bir fiilin sözcüklerle bir fiilin bir araya gelmesiyle oluşur. Sözcüklerden en az birisi mecaz anlam kazanır. Gönlünü al-, küplere bin-, başvur-, vazgeç-, varsay-, hoşgör-, öngör- …