YAPISINA GÖRE CÜMLELER

1.Basit (Tek Yüklemli) Cümle

Tek(bir) yüklemli cümlelerdir. Basit cümlelerde fiilimsi, ki bağlacı, şart eki, doğrudan anlatım cümlesi yoktur.

Mayıs ayında doğdular.

Eskiden akşamları mum yakılırdı.

Türkçe notlarımı defterine yazdım.

2.Birleşik Cümle

Girişik Birleşik Cümle

Yan cümlesinde fiilimsi bulunan tek yüklemli cümlelerdir. (İçinde fiilimsi bulunan cümle)

Onu görünce koşarak yanına gittik.                                                                                                                                yan cümle     yan cümle      temel cümle

Sınıf başkanı yüksek sesle konuşanları uyarırdı.                                                                                                                                       yan cümle          temel cümle

Gelen gideni aratır.                                                                                                                                                          yan c.   yan c. temel c.

*Yüklemin içindeki fiilimsiler yan cümle oluşturmaz, temel cümledir.

Tek amacım okumaktı. (Yüklem fiilimsidir ama birleşik cümle değildir bu cümle.)                                                                   temel cümle

İç İçe Birleşik(Kaynaşık) Cümle

İçinde cümle olan cümledir. Cümlenin içindeki cümlenin temel cümlenin bir ögesi (nesnesi) durumunda bulunduğu cümlelerdir.

Yarın görüşürüz, dedi. (Yan cümle temel cümlenin nesnesi durumunda.)                                                                      yan cümle         temel cümle

Annesi ona: “Doktor olmak ister misin?” dedi.                                                                                                                                      yan cümle                                                                                                                                                                 nesne

Ki’li Birleşik Cümle

İki cümlenin(yargının) ki bağlacı ile birbirine bağlandığı cümlelerdir. Yan cümle “ki” ile temel cümleye bağlanır. Genelde “ki”den sonraki kısım yan cümledir.

Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. (Gözlerimin rengini unuttuğunu duydum.)                                              temel cümle                  yan cümle

Görüyorum ki söylediklerimi yapmışsın.                                                                                                                        temel c.                           yan c.

Şartlı(Koşullu) Birleşik Cümle

Yan cümlenin şart anlamı kattığı cümlelerdir. Yan cümle temel cümlenin koşuludur.

Ders çalışırsanız sizi parka gönderirim.                                                                                                                           yan cümle                     temel cümle

3.Sıralı Cümle

Birden fazla yüklemi olan cümledir. Basit ya da birleşik yapılı cümlelerin virgül veya noktalı virgülle bağlanmasıyla oluşturulan cümlelerdir. Bu cümlelerde en az iki tane yüklem vardır.

Bağımlı Sıralı Cümle

Ortak ögesi olan sıralı cümlelerdir.

Emir Eskişehir’e gitti, Eren de Eskişehir’e gidecek. (Yer tamlayıcısı ortak ögedir.)                                                               yer t.                              yer t.

Ödevini yap, kitabını oku. (Özneler ortak. Sen.)

Bağımsız Sıralı Cümle

Ortak ülkesi olmayan sıralı cümlelerdir.

Besle kargayı, oysun gözünü.

4.Bağlı(Bağlacı Olan) Cümle

Basit ya da birleşik yapılı cümlelerin birbirine bağlaçlarla bağlanması ile oluşan cümlelerdir. En az iki tane yüklem vardır.

Hem okuyorum hem yazıyorum.

Dersime çok çalıştım ancak sınavı geçemedim.